Aller au contenu

Orme champêtre (Ulmus minor)

Publié le 11 septembre 2023

Dernière mise à jour il y a 3 semaines

Mill., 1768

Les populations de cette espèce ont beaucoup souffert de la graphiose de l’orme au XXème siècle. Aujourd’hui, il est rare de trouver de vieux spécimens.

Famille : Ulmaceae

Difficulté de détermination

Statut de conservation

Préoccupation mineure à l’échelle nationale

Identification

• base des feuilles asymétrique
• feuilles elliptiques et dentées, à pointe assez peu effilée, dont la plus grande largeur se situe au lilieu
• feuilles à nervures ramifiées y compris dans la moitié supérieure de la feuille
• feuilles devenant jaunes à l’automne
• fleurs et fruits à pédicelle très court
• fleurs hermaphrodites, généralement un peu rougeâtres, à tépales soudés entre eux
• samares ovales à bords glabres
• graine décalées vers l’apex des samares, proches de leur échancrure
• bourgeons courts, obtus, à écailles uniformément brun foncé
• tronc brun, avec peu ou pas de rameaux poussant directement sur lui
• base du tronc cylindrique, sans contreforts
• écorce épaisse, fissurée verticalement et irrégulière

La sous-espèce suberosa possède sur les rameaux une écorce épaisse et ailée

Autres noms

Ormeau, Orme mineur, Petit orme, Orme cilié

Étymologie

Ulmus vient du celtique “elm”, désignant les diverses espèces d’ormes
Minor signifie “petit” en latin

Longévité

Jusqu’à 500 ans

Taille

1,5m à 30m de haut, 3 à 10cm de long pour les feuilles

Habitat

Milieux moyennement humides (haies, champs, lisières de forêts), dans des endroits plutôt chauds, mais aussi dans des forêts alluviales, de 0 à 1700m

Répartition géographique

Introduit aux Amériques, au sud de l’Afrique, en Australie et en Nouvelle-Zélande

Période d’observation

Êtres vivants associés

Acarien Diptilomiopidae : Rhyncaphytoptus ulmivagrans
Acarien Eriophyidae : Aceria campestricola, Aceria ulmi, Shevtchenkella ulmi, Tetra concava
Acarien Tetranychidae : Eotetranychus pruni, Tetranychus urticae
Coléoptère Buprestidae : Acmaeodera cylindrica, Agrilus angustulus, Agrilus auricollis, Anthaxia deaurata, Anthaxia hackeri, Anthaxia manca, Anthaxia tuerki, Anthaxia umbellatarum, Lamprodila mirifica, Melanophila cuspidata, Trachys minutus
Coléoptère Cerambycidae : Anaglyptus mysticus, Chlorophorus sartor, Clytus rhamni, Exocentrus punctipennis, Mesosa nebulosa, Saperda punctata, Stenopterus rufus, Stenostola dubia
Coléoptère Chrysomelidae : Luperus leonardii, Xanthogaleruca luteola
Coléoptère Curculionidae : Anisandrus maiche, Magdalis armigera, Magdalis caucasica, Orchestes quedenfeldtii, Orchestes alni, Orchestes betuleti, Phyllobius pilicornis, Pteleobius kraatzi, Pteleobius vittatus, Scolytus intricatus, Scolytus jaroschewskyi, Scolytus kirschii, Scolytus laevis, Scolytus multistriatus, Scolytus orientalis, Scolytus pygmaeus, Scolytus rugulosus, Scolytus scolytus, Scolytus sulcifrons, Scolytus zaitzevi
Diptère Cecidomyiidae : Coniophora autumnalis, Dasineura ulmicola, Janetiella lemeei, Physemocecis ulmi
Diptère Psilidae : Chyliza leptogaster
Hétéroptère Coreidae : Gonocerus acuteangulatus
Homoptère Aphididae : Aphis aurantii, Aphis craccivora, Aphis fabae, Aphis gossypii, Aphis spiraecola, Colopha compressa, Colopha compressa, Eriosoma anncharlotteae, Eriosoma flavum, Eriosoma grossulariae, Eriosoma lanuginosum, Eriosoma patchiae, Eriosoma pyricola, Eriosoma ulmi, Kaltenbachiella pallida, Mimeuria ulmiphila, Myzus persicae, Tetraneura caerulescens, Tetraneura nigriabdominalis, Tetraneura ulmi, Tinocallis nevskyi, Tinocallis platani, Tinocallis saltans
Homoptère Cicadellidae : Alebra wahlbergi, Allygidius furcatus, Arboridia velata, Edwardsiana ishidai, Edwardsiana ulmiphagus, Iassus scutellaris, Kyboasca bipunctata, Macropsis glandacea, Orientus ishidae, Ribautiana cruciata, Ribautiana ulmi, Tautoneura polymitusa, Zonocyba bifasciata, Zygina tiliae
Homoptère Cixiidae : Hyalesthes luteipes, Hyalesthes scotti, Reptalus quinquecostatus
Homoptère Coccidae : Eulecanium tiliae, Parthenolecanium corni, Pulvinaria regalis
Homoptère Diaspididae : Lepidosaphes conchiformis
Homoptère Eriococcidae : Gossyparia spuria
Homoptère Psyllidae : Cacopsylla ulmi
Hyménoptère Argidae : Aproceros leucopoda
• Hyménoptère
Tenthredinidae : Cladius rufipes, Fenusa altenhoferi, Fenusa ulmi
Hyménoptère Xiphydriidae : Xiphydria camelus, Xiphydria longicollis
Lépidoptère Bucculatricidae : Bucculatrix albedinella, Bucculatrix ulmicola, Bucculatrix ulmifoliae
Lépidoptère Chimabachidae : Diurnea fagella
Lépidoptère Coleophoridae : Coleophora badiipennella, Coleophora limosipennella, Coleophora serratella
Lépidoptère Erebidae : Euproctis chrysorrhoea
Lépidoptère Gelechiidae : Carpatolechia fugacella
Lépidoptère Geometridae : Agriopis bajaria, Alsophila aescularia, Colotois pennaria, Epirrita christyi, Erannis defoliaria, Operophtera brumata
Lépidoptère Gracillariidae : Phyllonorycter acaciella, Phyllonorycter agilella, Phyllonorycter brunnea, Phyllonorycter schreberella, Phyllonorycter tristrigella
Lépidoptère Limacodidae : Heterogenea asella
Lépidoptère Lycaenidae : Satyrium w-album
Lépidoptère Nepticulidae : Stigmella lemniscella, Stigmella ulmivora, Stigmella viscerella
Lépidoptère Noctuidae : Agrochola circellaris, Amphipyra perflua, Amphipyra pyramidea, Conistra vaccinii, Cosmia affinis, Cosmia confinis, Cosmia diffinis, Cosmia pyralina, Cosmia trapezina, Egira conspicillaris, Eupsilia transversa, Meganephria bimaculosa, Melanchra persicariae, Mormo maura, Naenia typica, Orthosia cerasi, Orthosia gothica, Tiliacea sulphurago, Xanthia gilvago
Lépidoptère Nymphalidae : Nymphalis polychloros, Polygonia c-album
Lépidoptère Psychidae : Apterona gracilis
Lépidoptère Pyralidae : Pleuroptya ruralis, Rhodophaea formosa
Lépidoptère Saturniidae : Saturnia pavoniella
Lépidoptère Tortricidae : Acleris kochiella, Ancylis upupana, Archips crataegana, Archips xylosteana, Cydia leguminana, Epinotia abbreviana, Pandemis cerasana, Ptycholoma lecheana, Tortricodes alternella
Lépidoptère Yponomeutidae : Atemelia torquatella
Lépidoptère Ypsolophidae : Ypsolopha parenthesella
Champignons : Asteromella ulmi, Camarosporium cruciatum, Cladosporium hypophyllum, Dothidella ulmi, Erysiphe kenjiana, Erysiphe ulmi var. ulmi, Erysiphe ulmi var. ulmi-foliaceae, Gloeosporium inconspicuum, Phyllactinia nivea, Synchytrium aureum, Taphrina ulmi

Reproduction / Dissémination

Il est pollinisé grâce au vent et aux insectes. Il ne fleurit qu’à l’âge de 15 ou 20 ans, mais se reproduit également par rejet de souche. Les graines sont dispersées par le vent grace à leur membrane ailée

Espèces semblables

On reconnait le genre à ses feuilles, dont la base est asymétrique. Il y e 3 espèces en Europe.
• L’Orme glabre (Ulmus glabra) a des feuilles plus grandes (8 à 16cm de long), dont l’asymétrie est généralement moins marquée, dont la plus grande largeur se situe au-dessus du milieu, à pointe plus effilée, souvent avec de grandes pointes latérales formant comme des cornes. Les fruits sont un peu plus gros. La graine se situe au centre de la samare.
• L’Orme lisse (Ulmus laevis) ne possède pas de nervures ramifiées dans la moitié supérieure de la feuille, ses nervures sont plus parallèles, la pointe de la feuille est plus effilée et les dents latérales sont souvent très courbées dans la partie supérieure de la feuille. Ses fleurs et ses fruits sont longuement pédicellés. Les bords des samares sont ciliés. Ses bourgeons sont élancés et aigus, à écailles brun clair à marge brun foncé. Les jeunes rameaux sont plus fins. Son tronc est souvent muni de nombreux jeunes rameaux groupés et forme souvent (mais pas toujours) de puissants contreforts à la base.


Sources

Champis.net
Planche de détermination des ormes
• Flora Gallica, Biotope éditions
INPN
Identification des ormes d’Europe
La Gazette des Plantes | A la découverte des plantes sauvages de Belgique
• Dictionnaire étymologique de la Flore française, A. GENTIL
Liboupat
Meristemes | Aventures chlorophylliennes
FLOREALPES
Wikipédia
Plant Parasites of Europe
GBIF
Plants of the World Online

2022

Laisser un commentaire