Publié le 28 novembre 2022
Dernière mise à jour il y a 3 mois

Linnaeus, 1753
❝
Les fleurs de cette plante très odorante forment des boutons jaunes qui ne fanent qu’après une longue période
Famille : Asteraceae
Difficulté de détermination

Statut de conservation

Préoccupation mineure à l’échelle nationale.
Espèce déterminante ZNIEFF en Poitou-Charentes
Identification
La Tanaisie (Tanacetum vulgare) est une plante très odorante à tige dressée, glabre et ramifiée au sommet.
L’inflorescence est un grand corymbe de capitules alignés et serrés. Les capitules sont ronds et jaunes, faits de fleurs tubulées hermaphrodites au centre, femelles à la périphérie. Les bractées de l’involucre sont coriaces et obtuses.
Les feuilles sont profondément découpées en lobes allongés et dentés.
Le fruit est un akène sans aigrette mais à marge membraneuse.
Autres noms
Sent-bon, Barbotine, Tanaisie vulgaire, Herbe amère, Herbe aux vers, Herbe de saint Marc, Tanacée, Tanaisie commune
Étymologie
• “Tanacetum” viendrait du grec “athanatos” qui signifie “immortel” car ses fleurs vivent longtemps
• “Vulgaris” signifie “commun” en latin
Type végétatif
Vivace
Taille
60 à 120cm de haut, 1cm de diamètre pour le capitule
Habitat
Milieux perturbés : remblais, talus, terrains vagues de 0 à 2200m
Répartition géographique
Originaire d’Eurasie, introduite au XVIIème siècle en Amérique du nord

Période d’observation

Êtres vivants associés
• Acarien Eriophyidae : Aceria calathina, Aceria tuberculata, Epitrimerus tanaceti
• Coléoptère Apionidae : Diplapion stolidum
• Coléoptère Cerambycidae : Phytoecia nigricornis, Phytoecia virgula
• Coléoptère Chrysomelidae : Cassida denticollis, Cassida sanguinolenta, Cassida sanguinosa, Cassida stigmatica, Chrysolina eurina, Chrysolina graminis, Chrysolina marginata, Chrysolina marginata, Longitarsus absynthii, Longitarsus noricus, Longitarsus succineus
• Coléoptère Curculionidae : Adosomus roridus, Cyphocleonus dealbatus, Microplontus millefoliiNeoglanis ovalis, Phyllobius virideaeris
• Diptère Agromyzidae : Chromatomyia horticola, Liriomyza strigata, Liriomyza tanaceti, Ophiomyia curvipalpis, Ophiomyia disordens, Phytomyza pullula, Phytomyza tanaceti
• Diptère Cecidomyiidae : Contarinia tanaceti, Ozirhincus hungaricus, Ozirhincus longicollis, Rhopalomyia tanaceticola
• Diptère Tephritidae : Tephritis tanaceti, Trypeta artemisiae, Trypeta zoe
• Hétéroptère Anthocoridae : Orius niger
• Hétéroptère Lygaeidae : Metopoplax ditomoides, Microplax interrupta, Spilostethus saxatilis, Stygnocoris rusticus
• Hétéroptère Miridae : Apolygus lucorum, Calocoris roseomaculatus, Closterotomus norwegicus, Deraeocoris ruber, Deraeocoris serenus, Europiella artemisiae, Lygus rugulipennis, Megalocoleus molliculus, Megalocoleus tanaceti, Oncotylus punctipes, Orthocephalus coriaceus
• Hétéroptère Rhopalidae : Stictopleurus abutilon, Stictopleurus punctatonervosus
• Homoptère Aphididae : Aphis fabae, Aphis vandergooti, Brachycaudus cardui, Brachycaudus helichrysi, Coloradoa tanacetina, Macrosiphoniella millefolii, Macrosiphoniella persequens, Macrosiphoniella tanacetaria, Metopeurum fuscoviride, Myzus ascalonicus, Uroleucon tanaceti
• Homoptère Aphrophoridae : Philaenus spumarius
• Homoptère Rhizoecidae : Rhizoecus kazachstanus
• Lépidoptère Bucculatricidae : Bucculatrix humiliella
• Lépidoptère Coleophoridae : Coleophora bornicensis, Coleophora expressella, Coleophora gardesanella, Coleophora tanaceti, Coleophora trochilella
• Lépidoptère Elachistidae : Depressaria emeritella, Depressaria olerella, Depressaria silesiaca
• Lépidoptère Erebidae : Diacrisia sannio, Phragmatobia fuliginosa
• Lépidoptère Gelechiidae : Isophrictis striatella, Scrobipalpa proclivella
• Lépidoptère Geometridae : Eupithecia centaureata, Eupithecia orphnata, Eupithecia pernotata, Eupithecia succenturiata, Thetidia smaragdaria
• Lépidoptère Noctuidae : Actebia praecox, Cucullia artemisiae, Cucullia chamomillae, Cucullia tanaceti, Eucarta virgo, Noctua comes
• Lépidoptère Pterophoridae : Gillmeria ochrodactyla, Gillmeria pallidactyla
• Lépidoptère Pyralidae : Homoeosoma nebulella, Phycitodes maritima, Phycitodes saxicola
• Lépidoptère Tortricidae : Aethes kindermanniana, Argyrotaenia ljungiana, Celypha rufana, Dichrorampha aeratana, Dichrorampha flavidorsana, Dichrorampha montanana, Dichrorampha obscuratana, Dichrorampha sedatana, Dichrorampha sequana, Dichrorampha vancouverana, Thiodia citrana
• Lépidoptère Zygaenidae : Jordanita budensis
• Nématodes : Ditylenchus dipsaci
• Champignons : Bremia lactucae, Entyloma tanaceti, Golovinomyces macrocarpus, Leveillula picridis, Paraperonospora tanaceti, Podosphaera xanthii, Puccinia heeringiana, Puccinia tanaceti, Puccinia vulpinae, Ramularia tanaceti, Septoria tanaceti
Utilisations
Réputée pour préserver les corps de la décomposition, elle servait à embaumer les linceuls.
Les fleurs séchées assaisonnaient les viandes.
Les feuilles en infusion (à faible dose) ont des propriétés antispasmodiques, toniques, vermifuges et fébrifuges.
A forte dose, elle est toxique et psychoactive. Elle est déconseillée aux femmes enceintes.
La fleur est utilisée pour teindre les cheveux en jaune
Son odeur repousse certains insectes et acariens
Reproduction / Dissémination
Elle peut s’autoféconder, mais se sert surtout de la pollinisation par les insectes, ce qui assure la diversité génétique. Les graines sont disséminées par le vent.
Réseau trophique
C’est un producteur primaire dans la chaine alimentaire, comme toutes les plantes. Bien qu’elle en repousse un certain nombre, beaucoup d’arthropodes vivent directement à ses dépens.
Espèces semblables
• La Tanaisie d’Audibert (Tanacetum audibertii) ne se trouve qu’en Corse et en Sardaigne. Les rameaux primaires des inflorescences ne sont pas ou presque pas ramifiés, les capitules ne sont donc pas aussi alignés les uns avec les autres que chez T. vulgare.
• La Balsamite (Tanacetum balsamita), relique culturale, possède des feuilles ovales et entières.
Sources
• Flora Gallica, Biotope éditions
• Guide des fleurs sauvages, Delachaux et Niestlé
• Les plantes mellifères, Delachaux et Niestlé
• FLOREALPES
• Maflorefc
• INPN
• Tela Botanica
• Wikipédia, l’encyclopédie libre
• Glossaire des noms scientifiques semeur
• Jardin ! l’Encyclopédie
• Infoflora.ch
• Plant Parasites of Europe
• GBIF